Pisząc recenzje przed wydaniem, nieraz zwracamy autorkom uwagę, że warto byłoby dopracować w powieści styl językowy. Jest to coś bardzo istotnego, o czym często zapominamy w trakcie procesu pisania – dlatego zwracamy na to uwagę (oczywiście, jak zawsze, w szczytnym celu udoskonalenia utworu). Ktoś może zapytać, o co właściwie chodzi? Już wyjaśniam – styl językowy to po prostu odpowiedni sposób ukształtowania języka, który może dotyczyć zarówno warstwy opowieści snutej przez narratora, jak i wypowiedzi bohaterów. Dla konkretu, przygotowałam garść najważniejszych kwestii.

1. Jaki czas, taki język

Wszyscy w szkole – z mniejszą lub większą przyjemnością – wałkowaliśmy powieści Sienkiewicza. Zwykle był to „Potop” lub „Krzyżacy” – i o ile ktoś może Sienkiewicza lubić lub nie, to należy mu przyznać, że wykonał kawał dobrej roboty, jeśli chodzi o styl języka i stworzenie realiów w wyżej wymienionych książkach. Jak mu się to udało? Ano między innymi tak, że dbał, aby w powieści pojawiały się wyrazy charakterystyczne dla czasu historycznego, w jakim dzieje się akcja (np. waćpanna). Zasada jest więc prosta: zadbaj, aby bohaterowie mówili językiem, charakterystycznym dla czasu, w jakim rozgrywa się powieść. Przemycajmy więc odpowiednie wyrażenia, ale też uważajmy, aby siedemnastowieczny hrabia nie opowiadał, że był na „spoko melanżu”.

2. Literacki język „ą” i „ę”

Dosyć popularnym błędem wśród debiutantów jest stosowanie zbyt literackiego języka. Ale jak to – czy literatura może być zbyt literacka? Paradoksalnie, może. Dotyczy to jednak dosyć konkretnych obszarów, przede wszystkim wypowiedzi bohaterów. Tworząc dialogi (czy monologi) musimy zawsze mieć na uwadze, że język mówiony różni się od pisanego, ma swój styl. Czyli – jak w życiu. Umówmy się, podczas luźnych rozmów ze znajomymi raczej nie mówimy trzynastozgłoskowcem, co więcej, sięgamy po prostu do polszczyzny potocznej. Jeśli na przykład opisujemy w powieści, że bohater aż kipi z gniewu, niech sobie poużywa na języku, nawet zdrowo zaklnie. To jak najbardziej w porządku! Dlaczego? Bo jest prawdziwe, po prostu.

3. Mówimy zawsze „jakoś”

Znów, rzecz bardzo oczywista, ale nie zawsze pamiętamy o niej, tworząc powieść. Każdy z nas mówi trochę inaczej. Oczywiście, jedni mniej, inni bardziej, ale warto pamiętać, że to, jak mówią kreowani przez nas bohaterowie, daje nam możliwość ich charakterystyki. Bohaterka jest starszą, elegancką panią? Ok, niech wypowiada się w sposób bardziej wykwintny niż pozostałe osoby. A może ktoś pochodzi z jakiegoś konkretnego regionu, np. Śląska i wtrąca wyrazy gwarowe? Wydawałoby się, że to szczegół, ale właśnie tego typu pozorne drobnostki sprawiają, że bohaterowie stają się bardziej wyraziści. A jeśli nie jesteście przekonani – polecam przeczytać „Wojnę polsko-ruską” Doroty Masłowskiej.

4. Zabawa stylem

Jeśli tworzymy utwór, który ma być (w całości lub części) swego rodzaju grą z tradycją literacką, warto pobawić się właśnie stylem. Świetnie robi to chociażby Sapkowski w swojej sadze o Wiedźminie, gdzie często w komicznym kontekście są umieszczane, wspomniane w punkcie pierwszym, archaizmy. A może chcemy sparodiować czyjś styl pisania – albo wręcz przeciwnie, oddać mu swego rodzaju literacki hołd, naśladując cechy charakterystyczne dla danego autora? W tym wszystkim pomaga nam właśnie język i jego odpowiednie ukształtowanie.

I jak, udało nam się przekonać Was, że styl językowy nie jest martwym terminem z językoznawstwa, a potrzebną rzeczą w czasie pisania? Te z Was, które otrzymały od nas podobne uwagi w ramach swojej recenzji przed wydaniem, pewnie już wiedzą, jak sobie radzić np. z wypowiedziami bohaterów. A jeśli chciałabyś dowiedzieć się, czy w Twojej powieści trzeba podkręcić trochę język pod względem stylizacji, zgłoś się do nas po recenzję powieści przed wydaniem.